L Decumiento de San Pedro – un marco de la lhéngua i la cultura mirandesas

PUB.

Qua, 24/08/2005 - 15:40


Son mui ralos ls decumientos antigos subre la lhéngua i la cultura mirandesas. Por esso, quando se acha un desses decumientos el ye siempre ua cousa speciosa que hai que studar i tratar bien, dando-se-lo a coincer a todo mundo.

Stábamos cumbencidos que nada se habie passado antre la publicaçon de ls dous ambelumes de ls Estudos de Philologia Mirandesa, de José Leite de Vasconcelos, publicados an 1900 /1901 i de El Dialecto Leonés, de Ramon Menéndez Pidal, an 1906, i ls purmeiros trabalhos de Antonho Maria Mourinho ne l ampeço de ls anhos 40 de l seclo atrasado. Ye berdade que houbo la publicaçon de ls Scorços Transmontanos de Manuel Ferreira Deusdado, an 1912; tamien Alfredo Cortez screbiu, an mirandés, an 1938, l quelóquio As Saias, repersentado ne l Triato Nacional D. Maria II; tamien nun hai que squecer algues pequeinhas, i nin siempre mui ciertas, notas que l Abade de Baçal mos deixou nas sues Memórias Arqueológicas do Distrito de Bragança; algues notas que Henrique Ferreira Deusdado mos deixou na sue obra Regionalismo e Patriotismo, de 1934, junto cula traduçon de l soneto de Camões “Alma minha gentil”, feita pul suldado António Garcia, l nº 44; hai inda uas lhonas mirandesas de la talanqueira apersentadas pul Padre Firmino A. Martins, ne l sou Folklore do Concelho de Vinhais, II, 1939. Outras pequeinhas cousas hai, que nun bamos eiqui a nomear, mas todo esso ye bien pouco.
Tubimos coincimiento dun decumiento, screbido an Júlio de 1927, por outor que inda nun sabemos quien fui, mas que todo andica ser cura i ser mirandés. Esse decumiento stá screbido an fuolhas azules de 25 linhas, a tinta permanente azul. Son al todo 88 fuolhas, faltando-le l redadeiro caderno. L decumiento pertence al Dr. Alfredo Palmeirão, porsor de pertués – francés, que se lo antregou para studo i publicaçon a Carlos Ferreira. Por este, miu armano, me chegou hai poucos dies a la mano. L decumiento chama-se Breves considerações sobre os costumes e a linguagem do povo mirandês, bai dedicado “A sua Excelencia, o eminente homem publico e venerando cidadão Senhor Doutor José de Castro” i stá assinado cun ua rúbrica que nun s’antende. Cumo inda nun coincemos l outor i l Dr. Alfredo Palmeirão ye de San Pedro de la Silba, bamos-le a chamar L Decumiento de San Pedro. L decumiento bei-se que fui screbido cun cuidado, cun 78 notas splicatibas que solo se anténden nun decumiento screbido cun antençon de ser publicado.
L Decumiento de San Pedro ten ua purmeira parte, de 36 páiginas, toda dedicada a lhéngua mirandesa i l restro ye dedicado a çcrebir l que l outor chama “Costumes”. De l decumiento se tira que l outor coincie mui bien la lhéngua mirandesa, de que pula cierta era falante, i staba bien por andrentro de muitas de las questumes de l pobo mirandés. Na parte de la lhéngua faç ua çcriçon mui resumida, cun pornomes i la cunjugaçon de bários berbos, un bocabulairo cun alredror de 200 nomes, ua coleçon de 62 ditos dezideiros i dues cumbersas an mirandés. Na parte que respeita a la cultura talbeç la mais anteressante nobidade que mos apersenta seia dezir que ls pouliteiros de Miranda dançórun an Lisboua delantre de l rei Dom Luís (que reinou antre 1861 i 1889), cousa de que, até agora, cuido que naide habie falado. Solo sabiemos que habien stado an Lisboua an 1898 i, alguns anhos antes, tamien ne l Porto, cumo mos cunta Manuel Ferreira Deusdado, ne l Diario de Noticias nº 11659, de 19/05/1898.
Dezimos, an títalo, que este decumiento ye un marco de la lhéngua i de la cultura mirandesas. Cuido que nun stou a eisagerar. Nun ye assi tanto pulas nobidades que mos trai, mas pula çcriçon, inda bastante, que mos faç de la situaçon de la lhéngua i cultura mirandesas puls anhos 20 de l seclo XX, tapando assi un buraco quanto a la situaçon de l mirandés nesse tiempo. L decumiento stá a ser purparado para publicaçon i, apuis, cada un poderá fazer l sou juízo.
Anque faga parte de l decumiento cuido que la coleçon de ditos dezideiros puode yá ser publicada sin nada perder. Ampeçamos neste númaro de l jornal a publicá-los, cul títalo Ditos – Coleçon de San Pedro, numarados de l 01 al 62, tantos eilhes son, pus mos parece que ten anteresse publicar esses ditos cumo fazendo un todo i pula orde an que stan screbidos, anque alguns deilhes yá hában sido eiqui publicados, sacados de recuolhas feitas ne ls dies de hoije.
Amadeu Ferreira