L triato chenico de feno

PUB.

Qua, 17/08/2005 - 16:22


La Primabera, assi que benie, daba lhougo sinales de lhuç, bida, quelor i anteimaba an poner todo a relhuzir i a abrolhar. An qualquiera squina dun camino ou carreiron, todas las yerbas médran sin tino. Todos ls bichicos parécen tener cuçquinas i se zampolhínan, lhuitando pula bida.

Naide queda ambaído a la spera que las cousas cáien de l cielo. Las tierras bimadas, d’adil ou anté de restroilho, bísten-se de lhabregos, cherinchos, lheitariegas, carriuola, cardos, grama… Las arbes quédan berdicas, chenas de fuolhas, rebentos, fronças, aonde las maries-piendulas, gralhos…fázen ls sous niales. Las huortas nistantico tóman quelor, dando lhugar als freijones, ls pumientos, ls tematos, las cebolhas, rabas, melancigas, melones, bóbidas…
Ls pans médran i bótan spigas, an cumpanhie de las magarças i papoulas. Ls garoticos çpípan las pencas de trigo i cun las pipas, fazendo de subiote, eimítan l chilrar de ls paixaricos. Ls lhagartos i las queluobras spértan de l’ambernaçon i sténden-se refastelados a apanhar sol nua buona brigada, anquanto la ciguonha, ne l sou niu, toca la matraca i palmielha ourrietas de cerrados, a saber de quemido pa la sue criaçon.
Se l tiempo, nesta staçon, regula bien, todo queda mais temprano i ls lhameiros antapétan-se de trebo, lheitariegas, junça i muitas mais yerbas, tenhidas de flores de todas las quelores, que ban scundendo ls niales de las chíncharas, de las rabialgas i de las coquelhadas.
Las bacas pácen regaladamente aqueilha yerbaçada tienra, anté quedáren bien redondas i fartas. Cun la fartura de yerba que hai nesta staçon, las pessonas que ténen cria nun se squécen l’Eimberno i guárdan alguns cerrados para feno. L tiu Calros i la tie Angrácia assi fazien todos ls anhos i só dában a pacer a la sue buiada aqueilhes cerrados que tenien scadal i éran malos de segar. Ls outros quedában ls trés meses de Primabera an çcanso i quercimiento para apuis séren segados, para feno.
L tiu Calros, an Maio ó Júnio, era el que questumaba fazer esse serbiço cun l’ajuda de la sue tie. Nas biesperas zancababa la gadanha, spetaba la çafra ne l chano, an tierra bien batida, picaba toda la fuolha de la gadanha cul martielho, de lantre para trás i de trás para lantre, anriba de la çafra, anté quedar zboucelhada i adelgaçada. Apuis de passar alguas horas a martelhar, aguçaba-la cun la piedra. Soutordie a la purmanhana, antes de rumper l die, ponien-se a camino de l cerrado, de gadanha a las cuostas, de çafra i martielho çpindurados de ls ombros i de cuorno atado a la cinta, cun l’auga i la piedra alhá andrento. Ampeçában pula fresca, un a trás de l’outro, cortando aqueilha muntanha de yerba que quedaba amuntonada an baranhos al lhargo de l cerrado. Buolta que nun buolta, la gadanha quedaba melhada i habie que l’aguçar cun la piedra.
Lucrécia, la filha mais bielha, aparecie a meia manhana cun l’almuorço. Abeixaba las alforjas de la burra i ponie-las a la selombra dun frezno anté horas de séstia. Anquanto ls pais çtroçában i segában aqueilha preinada de yerba, eilha corrie que nin ua bruboleta por todo aquel spácio, apanhando flores, i achando ls niales yá meio çcubiertos cun la sega, ancostados a uas fronças nuobas, de freixeiricas. Lucrécia staba ancantada cun todo aquilho que la ambolbie: ls paixaricos a cantar, outros, de çubiaco ne l bico, a bolar a camino de l nial i toda aqueilha peisaje florida, trasmetien-le ua grande paç de sprito. A hora de séstia nun habie séstia, pus l pai de Lucrécia tenie que picar la gadanha, yá toda melhada i zboucelhada, se querie acabar de segar l cerrado. Chegaba a la punta i biraba, siempre sin parar, anté l çponer de l sol. Todo aquel spácio berde i florido quedaba birado an baranhos de feno stentidos al rechino de l sol, a spera de séren birados cul biendo, para quedar todo bien ressequido. Nesses dies de la secaige nun calhaba nada bien que chubisse, senó l feno quedaba cun mala quelor i era neçairo mais tiempo pa l secar. Adepuis de ua buona seca, porparaba-se l carro de las bacas cun las canhiças, la rastra i las stadulheiras. Ampeçaba-se por ua punta de l cerrado, aonde cada pessona, cun un biendo, pegaba por sou baranho i amuntonaba l feno. Atrás, cun un rastro, benie outra pessona ajuntando las sobras que quedában inda spargidas pul lhameiro. Cun la gancha agarrában-se ls muntones de feno i carregaba-se l carro, spetando las ganchadas ne ls spigos de las canhiças i de las stadulheiras, para la carrada ampeçar cun buonos aliçaces i quedar segura. Uns cul biendo, outro cul rastro, outro cul la gancha i outro an riba de l carro, l lhameiro quedaba lhimpo i la carrada staba quaije cumpuosta. Antes de anganchar la lúria als picones de l carro para assegurar la carrada, habie que pandar l feno andeble todo al redor para nun quedar puls caminos apegado a las silbas i als galhos de las arbes. La carrada, inda bien dreitica, antraba pulas portaladas de la curralada alantre, anté al triato aonde l feno se guardaba bien ancalcabo. Bárias carradas éran arrecolhidas i l triato quedaba chenico de feno, a spera de l’Eimbierno, que podie ser mi regoroso.

Alcina Pires